De Wall of Wonder met samenwerkende ouderenorganisaties – door Roos Sohier

In de periode dat ik de inleiding bij het Instituut voor Interventiekunde deed, was ik in gesprek met samenwerkende Brabantse (ouderen)organisaties over Wonen en Zorg in de toekomst. Zij vrezen een systeeminfarct door ontwikkelingen zoals de vergrijzing, ontgroening, leegloop platteland, stijging van zorgkosten, personeelstekorten in de zorg en onvoldoende passend aanbod op de woningmarkt voor ouderen. Aan mij werd gevraagd om een bijeenkomst voor te bereiden en te faciliteren. Een denk- en doe bijeenkomst om met elkaar een plan te maken. Men vond het in ieder geval belangrijk dat:

• er niet allerlei nieuwe dingen bedacht worden en vooral aangesloten wordt bij dat wat er al (lokaal en regionaal) is;
• zij zelf als maatschappelijk middenveld met ouderen en hun naasten aan het roer staan;
• er niet vóór ouderen bedacht wordt wat nodig is, maar dat lokale groepen zélf eigen wensen en oplossingen gaan ontdekken en realiseren.

Een waarderende en oplossingsgerichte aanpak past bij uitstek bij deze uitgangspunten. Daarom besloot ik om dit proces volgens de principes van Appreciative Inquiry op te pakken.

Op zoek naar het gezamenlijk kernthema

Ter voorbereiding van de bijeenkomst sprak ik eerst afzonderlijk met de vertegenwoordigers van de betrokken organisaties. Ik kwam een grote diversiteit tegen aaninitiatieven, projecten, ideeën, ambities en perspectieven. Een eigenheid die men vooral moet behouden. Omdat juist deze diversiteit, tegenstellingen, verschillende kennisbronnen en domeinen de belangrijkste kracht vormen van hun samenwerking.

Naast de verschillen kwam ik ook een duidelijk gedeeld toekomstperspectief tegen: over een aantal jaar is er in iedere Brabantse gemeente een lokaal netwerkvan inwoners rond wonen en zorgdie de toekomst van wonen, samenleven en zorg actief op de agenda zetten. Met steun van gemeente, woningcorporatie en zorgaanbieders. Het doel: zelfstandig, betekenisvol én beschermd oud kunnen worden in eigen dorp of stad. Waar ouderen mee kunnen meedoen en jonge mensen in staat zijn om zorgtaken te combineren met werk, zorg voor hun kinderen en hun (groot)ouders.

Voor de groepssessie die volgde koos ik voor de Wall of Wonder als werkvorm. Hiermee onderzoek je met elkaar waar je vandaan komt, waar je samen goed in bent en waar je naar toe wilt. Met elkaar maak je letterlijk een tijdlijn op de muur. Het kernthema wordt door de groep zelf vastgesteld. Zo ook het moment waarop de tijdlijn begint en eindigt.

We startten bij de eerste flipover met de vraag om voorbeelden uit het verleden op post-its te zetten: wat zijn plezierige, waardevolle momenten in de samenwerking en beschrijf deze in korte zinnen of steekwoorden (wat ging daar goed, werd je blij van? Wat ging minder goed? Wat was de meerwaarde van de samenwerking, wat leverde het op? Wat heb jij ingebracht? Wat de ander?). De groep koos er zelf voor om te beginnen bij 2014: het jaar voorafgaande aan de invoering van de WMO. Vervolgens herhaalden we de vragen bij de tweede flipover, het heden: wat zijn nu de waardevolle momenten in de samenwerking? Om tot slot de toekomst (over 5 jaar) voor te stellen bij de laatste flipover: Waar wil je meer van? Op welke zaken wil je samenwerken? Wat hoop je te bereiken? Wat kan je daarin zelf doen? Vervolgens liepen we de tijdlijn langs om de post-its te lezen, elkaar uitleg te vragen, de geschiedenis en de toekomst te vertellen, thema’s te zoeken en te clusteren.

De deelnemers, die normaal gesproken in een gewone vergadersetting om de tafel zaten, moesten even wennen aan deze werkvorm. Maar na een aarzelend begin ontstond er gaandeweg een wij gevoel en zijn er concrete gezamenlijke ambities en ideeën geformuleerd. De groep was zeer te spreken over de rijke opbrengst.

Onderzoekers van de eigen situatie

Met Appreciative Inquiry creëer je een context waar betrokkenen zelf de onderzoekers worden van hun eigen situatie: zij verkennen het probleem en vertalen dit naar een positief kernthema, datgene waar ze meer van willen. De Wall of Wonder vind ik een bijzondere werkworm. Iedereen heeft de kans om iets in te brengen. En door de inbreng van anderen komen er bij jezelf ook weer momenten en onderwerpen naar boven die belangrijk voor jou zijn. Het vertellen van verhalen aan elkaar geeft verbinding en energie. De onderliggende drijfveren worden zichtbaar en versterkt. En al doende ontstaat er ook steeds meer een gezamenlijk verhaal. Het gesprek over de samenwerking in het verleden, het heden en de toekomst leidde in dit geval tot een aantal concrete actiepunten: van het initiëren van lokale en regionale aanjaagteams tot een bewustwordingscampagne voor jong en oud. Een rijke opbrengst met voldoende ingrediënten voor een concreet plan van aanpak. Maar het meest waardevolle vind ik vooral de wil en gevoelde noodzaak om met elkaar als maatschappelijk middenveld een krachtige alliantie te vormen en samen aan de slag te gaan voor veerkrachtige gemeenschappen waar jong en oud prettig met elkaar kan (blijven) samenwonen en leven. En ik ben er van overtuigd dat deze groep initiatiefnemers met hun eigen-wijsheid, netwerken en levenservaring in staat is om samen hun gewenste toekomst te bouwen. Ik wens hen een mooie verdere ontdekkingstocht.

Roos Sohier – Co-Founder Factor W

Deelnemer Inleiding Appreciative Inquiry voorjaar 2019

P.S. Tijdens het schrijven van bovenstaande blog kwam er ook nog een ander verhaal bovendrijven. Jaren geleden las ik in een boekje over Appreciative Inquiry over de bijzondere werkwijze van architect Gehry. Toen ik de inleiding AI volgde, zocht ik dit artikel weer op. Dit bepaalde direct mijn vakantiebestemming: deze zomer bezocht ik eindelijk het prachtige Guggenheim-museum in Bilbao en deed vakantie-inspiratie op. Lees hier mijn verhaal.